تحلیل بنیادی صنعت تایر

آذر 22, 1402

علیرضا مبصر

2001

30 دقیقه

فهرست مطالب

صنعت تایر سازی در دنیا در سال 2020 به علت شیوع ویروس کرونا و تحت تأثیر قرار گرفتن گسترش پاندمی، با چالش‌های فراوانی روبه‌رو شد. این ویروس باعث رکود اقتصادی گسترده‌ای در سراسر جهان شد و صنعت حمل و نقل، به ویژه صنعت خودروسازی و تایر سازی، تحت فشار قرار گرفت.

یکی از مشکلات اساسی که صنعت تایر سازی را در این دوره تضعیف کرد، افزایش ناپایدار در قیمت مواد اولیه بود. قیمت موادی که برای تولید تایرها مورد استفاده قرار می‌گرفتند، به شدت افزایش یافته بودند و این افزایش در قیمت مواد اولیه به دلیل کاهش تولید و افزایش تقاضا در بازار به وجود آمده بود. این وضعیت تأثیر مستقیمی بر تولید تایر در دنیا داشته و باعث شکست تعادل بین عرضه و تقاضا در صنعت تایر سازی شد.

طبق اظهارنظر رئیس انجمن صنفی تایر، 15,000 نفر به صورت مستقیم در این صنعت فعالیت می‌کنند. در تاریخ 16/07/1402 طبق مصوبه هیئت وزیران تعرفه واردات لاستیک تا پایان سال 1402 به 6% کاهش یافت. این صنعت با مشکلاتی زیادی مواجه است که یکی از آنها عدم تخصیص به موقع ارز به تایر سازان می‌باشد.

ازآنجایی که حدود 30% از مواد اولیه تولید تایر به صورت وارداتی تأمین می‌شود بنابراین تایرسازان نیاز به تأمین ارز جهت پرداخت به تأمین کنندگان هستند اهمیت این مورد را می‌توان در تولیدات مجتمع آرتاویل شاهد بود. این تایر ساز به دلیل عدم تخصیص ارز کافی مجبور به کاهش تولیدات خود در سال 1401 و طبق پیش‌بینی شرکت در سال 1402 نیز شاهد کاهش تولید خواهیم بود.

اولین کارخانه تولید تایر در ایران در سال ۱۳۳۷ با سرمایه‌گذاری شرکت آمریکایی B.F GOODRICH تأسیس شد و تحت عنوان “شرکت کیان تایر” فعالیت خود را آغاز کرد. پس از انقلاب اسلامی، نام این شرکت به “لاستیک البرز” تغییر یافت. در سال ۱۳۴۲، شرکت ایران تایر با همکاری شرکت GENERAL TIRE آمریکا تأسیس شد و فرآیند تولید تایرهای بایاس نخی آغاز گردید.

به علاوه، شرکت‌هایی همچون لاستیک دنا با سرمایه‌گذاری شرکت BRIDGESTONE ژاپن و لاستیک پارس با همکاری شرکت PIRELLI ایتالیا، به تولید تایرهای متنوع از جمله کشاورزی، سنگین، نیمه سنگین و سواری پرداختند.

شرکت مجتمع صنایع لاستیک یزد در تاریخ 23/03/1346 تحت شماره 56556 در اداره ثبت شرکت‌های تهران به ثبت رسیده و در سال 1381 از سهامی خاص به سهامی عام تبدیل گردیده. در حال حاضر شرکت مجتمع صنایع لاستیک یزد جزء شرکت‌های فرعی مجتمع صنعتی آرتاویل تایر است و مرکز اصلی شرکت در تهران و کارخانه شرکت در شهرک صنعتی یزد واقع است.

حدود 35% از مواد اولیه شرکت وارداتی می‌باشد. بنابراین رشد نرخ‌های جهانی این محصولات و قیمت دلار نیما اثر منفی بر بهای تمام شده این شرکت دارد. از طرفی نرخ فروش محصولات تابعی از قیمت بازار و عرضه و تقاضا نیست. این نرخ به صورت دستوری تعیین می‌شود و همین امر منجر به کاهش حاشیه سود این شرکت و صنعت لاستیک شده است.

فهرست مطالب

فصل اول: پیدایش

چرخ که یکی از بنیادی‌ترین اختراعات بشر بوده است توانست تغییرات اساسی در زندگی انسان‌ها در طول تاریخ به بار بیاورد و رفته رفته با پیشرفت علم و تکنولوژی، تایر پا بر عرصه صنایع مختلف گذاشته تا به امروز که به صورت غیر مستقیم در اکثر صنایع نقش اساسی را ایفا می‌کند.

تاریخچه صنعت تایر سازی به دورانی برمی‌گردد که فناوری تولید لاستیک و تایرها از روش‌های سنتی به روش‌های صنعتی تغییر کرد. در دوران باستان، انسان‌ها از مواد مختلفی مانند چوب، فلزات، و حیوانات برای ساختن چرخ‌ها و تایرهای خود استفاده می‌کردند. این تایرهای اولیه عمدتاً برای وسایل کشاورزی و حمل و نقل مورد استفاده قرار می‌گرفتند.

در قرن ۱۹، با اختراع فناوری وولکانیزاسیون توسط چارلز گودییر در سال ۱۸۳۹، امکان تولید تایرهای مقاومت به حرارت و فشار از لاستیک به وجود آمد. این اختراع به تایرها امکان مقاومت در برابر حرارت و رطوبت را بخشید و آنها را برای استفاده در وسایل حمل و نقل مختلف مناسب ساخت.

رونق صنعت تایر سازی در پی جنگ‌های جهانی

صنعت تایر سازی در دوره‌های جنگ جهانی به دلیل نیاز به وسایل نقلیه نظامی به شدت رونق گرفت. با پایان جنگ جهانی دوم، صنعت خودروسازی در حال رونق بود و این موضوع باعث شد تا تقاضا برای تایرها افزایش یابد. همچنین، اختراع تایرهای تورینگ و رادیال، که بهترین عمر مفید و عملکرد را داشتند، به توسعه صنعت تایر سازی کمک کرد.

در دهه‌های اخیر، تکنولوژی‌های پیشرفته نظیر تایرهای خودران و تایرهای هوشمند با سنسورها و فناوری‌های ارتباطی رشد صنعت تایر سازی را به سمت پیشرفت و نوآوری سوق داده است. امروزه، صنعت تایر سازی یکی از صنایع بزرگ با ارزش بازار بالا است که با هدف تولید تایر برای انواع وسایل حمل و نقل فعالیت می‌کند.

این صنعت همچنین به دلیل تحقیقات پیشرفته در زمینه مواد و فناوری، در حال بهینه‌سازی عملکرد، ایمنی و محیط‌زیست پسند بودن تایرها نیز می‌باشد.

محصولات و کاربردهای روز افزون تایر

تایر سازی صنعتی پر تقاضا

صنعت تایر سازی با پیشرفت روز افزون تکنولوژی کاربردهای گسترده تری نیز پیدا کرده است به صورتی که می‌توان رد پای آن را در صنعت حمل و نقل کشور و بسیاری از صنایع دیگر پیدا کرد.

1. اتومبیل‌ها و موتورسیکلت‌ها: تایرها به عنوان بخش اصلی از سیستم حمل و نقل در اتومبیل‌ها و موتورسیکلت‌ها استفاده می‌شوند و وجود آن‌ها ضروری است.

2. وسایل نقلیه سنگین: تایرها در کامیون‌ها، اتوبوس‌ها، تریلرها و وسایل نقلیه سنگین دیگر برای حمل و نقل کالاها و مسافران استفاده می‌شوند. چه بسا استفاده گسترده‌ای نیز در معادن و در امر استخراج دارند.

3. اتوبوس‌های شهری: تایرها در اتوبوس‌های شهری برای حمل مسافران در شهرها و مناطق حضوری استفاده می‌شوند.

4. تایرهای کشاورزی: تایرهایی با طراحی‌های ویژه برای ماشین‌ها و تجهیزات کشاورزی استفاده می‌شوند تا در زمین‌های کشاورزی به عملکرد مناسبی برسند؛ که این مورد پس از انقلاب صنعتی بیشتر از پیش به تایر نیاز گسترده‌ای پیدا کرد.

5. صنعت عمران و ساختمان: تایرهای سنگین برای استفاده در وسایل نقلیه ساختمانی مانند لیفتراک‌ها و بیل‌مکانیک‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند.

اندازه بازار صنعت تایر در سال 2023 و پیش بینی تا 2027- ارقام به میلیارد دلار

تایرهای رادیال و بایاس

تایرهای رادیال و بایاس نوعی از تایرهای تولید شده در صنعت تایر هستند که بر اساس ویژگی‌های خاص خود هر کدام کاربرد مختص به خود را دارد. عمده تفاوت لاستیک‌های رادیال و بایاس در نحوه قرارگیری نخ و ساختار داخلی آنها می‌باشد.

تایرهای رادیال:

1. ساختار داخلی

لاستیک‌های رادیال دارای لایه‌هایی هستند که به صورت شعاعی در سراسر تایر، عمود بر خط مرکزی آج قرار دارند. این لایه‌ها معمولاً از تسمه‌های فولادی یا سایر مواد تقویت شده ساخته می‌شوند.

تسمه‌های فولادی باعث ایجاد ثبات می‌شود و به حفظ شکل تایر کمک می‌کند، به خصوص در سرعت‌های بالا این موضوع خود را نشان می‌دهد.

2. انعطاف پذیری

تایرهای رادیال انعطاف بیشتری دارند و سطح تماس بیشتری با جاده دارند. این انعطاف پذیری به خصوص در هنگام شتاب گیری و ترمز گرفتن، کشش بهتری را برای وسیله نقلیه فراهم می‌کند.

دیوارهای جانبی منعطف، سواری نرم تری را فراهم می‌کند، نواقص جاده را کمتر نمایان می‌کند و راحتی راننده را افزایش می‌دهد.

3. اتلاف گرما

لاستیک‌های رادیال به دلیل داشتن دیواره‌های جانبی انعطاف پذیر، گرما را به طور مؤثرتری دفع می‌کنند. این ویژگی به جلوگیری از گرمای بیش از حد در استفاده طولانی مدت کمک می‌کند.

4. بهره وری سوخت

تایرهای رادیال عموماً مقاومت غلتشی کمتری دارند که باعث بهبود راندمان سوخت می‌شود. کاهش اصطکاک بین لاستیک و جاده به انرژی کمتری برای حفظ حرکت خودرو نیاز دارد.

5. طول عمر

لاستیک‌های رادیال به دلیل ساختار محکم و اتلاف حرارت بهتر، اغلب بیشتر از تایرهای بایاس دوام می‌آورند.

تفاوت تایرهای رادیال و بایاس از منظر جهت قرارگیری نخ

تایرهای بایاس

1. ساختار داخلی

لاستیک‌های بایاس دارای لایه‌هایی هستند که با زاویه‌ای متقاطع به خط مرکزی تایر متقاطع می‌شوند. این لایه‌ها معمولاً از پارچه‌هایی مانند نایلون، پلی استر یا فایبرگلاس ساخته می‌شوند.

2. سفتی

تایرهای بایاس در مقایسه با رادیال سفت‌تر هستند. دیواره‌های جانبی سفت پایداری را فراهم می‌کند و آنها را برای بارهای سنگین و کاربردهای خارج از جاده مناسب می‌کند.

3. کشش

تایرهای Bias کشش خوبی را به خصوص در شرایط خارج از جاده ارائه می‌دهند. ساختار مستحکم آنها را در برابر بریدگی و سوراخ شدن مقاوم می‌کند و آنها را برای زمین‌های ناهموار مناسب می‌کند.

4. ماندگاری:

لاستیک‌های بایاس بادوام هستند و می‌توانند در شرایط سخت مقاومت کنند و برای کاربردهای صنعتی و کشاورزی خاص محبوب هستند.

5. هزینه:

این تایرها بایاس ارزان‌تر از تایرهای رادیال هستند و آنها را به گزینه‌ای مقرون به صرفه برای استفاده‌های خاص تبدیل می‌کند.

به طور خلاصه، تایرهای رادیال راندمان سوخت بهتر، سواری نرم‌تر و اتلاف گرما را بهبود می‌بخشند و برای اکثر خودروهای سواری مناسب هستند. از طرف دیگر لاستیک‌های بایاس سفت‌تر و بادوام‌تر هستند و برای بارهای سنگین، وسایل نقلیه خارج از جاده و کاربردهای صنعتی خاص مناسب هستند. انتخاب بین تایرهای رادیال و بایاس به نوع وسیله نقلیه، کاربرد مورد نظر و نیازهای خاص کاربر بستگی دارد.

فرایند تولید محصول

لاستیک:

لاستیک جزء اصلی تایرها است و هم از منابع طبیعی (کائوچو طبیعی از درختان) و هم از منابع مصنوعی (کائوچو مصنوعی مشتق شده از نفت) به دست می‌آید. لاستیک انعطاف پذیری و کشش را فراهم می‌کند و به لاستیک اجازه می‌دهد تا سطح جاده را بگیرد.

پرکننده‌ها:

پرکننده‌هایی مانند دوده (کربن سیاه) و سیلیس به لاستیک اضافه می‌شوند تا استحکام و دوام آن را افزایش دهند. کربن سیاه، به ویژه، معمولا برای بهبود مقاومت در برابر سایش و خواص مکانیکی تایر استفاده می‌شود.

مواد تقویت کننده:

مواد تقویت کننده مختلفی مانند طناب‌های پارچه‌ای (معمولاً از الیاف پلی استر، نایلون یا آرامید ساخته می‌شوند) و سیم‌های فولادی در تایر تعبیه شده‌اند تا یکپارچگی و پشتیبانی ساختاری را ایجاد کنند. این مواد استحکام تایر را افزایش داده و به حفظ شکل آن کمک می‌کنند.

ترکیبات شیمیایی:

لاستیک‌ها حاوی ترکیبات شیمیایی مختلفی از جمله گوگرد، شتاب دهنده ها، آنتی اکسیدان‌ها و داروهای شفابخش هستند. از این ترکیبات در فرآیند ولکانیزاسیون استفاده می‌شود که باعث تقویت لاستیک شده و تایر را در برابر سایش، گرما و پیری مقاوم می‌کند.

افزودنی‌های شیمیایی مختلفی از جمله ضد اوزون ها، عوامل ضد پیری و تثبیت کننده های UV برای افزایش مقاومت لاستیک در برابر عوامل محیطی و افزایش طول عمر آن گنجانده شده است.

این مواد اولیه با دقت ترکیب شده و از طریق تکنیک‌های ساخت تخصصی پردازش می‌شوند تا لاستیک‌های خودرو با ویژگی‌های عملکردی مطلوب تولید شوند.

فرآیند تولید تایر

تولید تایر به چهار مرحله اصلی تقسیم می‌شود: تهیه مواد اولیه، آماده‌سازی اجزاء تایر، مونتاژ تایر، و پخت یا ولکانیزاسیون. در هر مرحله، مواد مختلف به ترتیب ترکیب می‌شوند و تایر نهائی تولید می‌شود. این فرآیند با استفاده از تکنولوژی‌های پیشرفته انجام می‌شود.

1. تهیه مواد اولیه: در این مرحله، مواد اولیه مورد نیاز برای تولید تایرها شامل کائوچوها (طبیعی یا مصنوعی)، دوده‌ها، روغن‌ها و مواد شیمیایی، در دستگاه مخلوط‌کن یا بنبوری با هم مخلوط می‌شوند تا آمیزه‌های لاستیکی ساخته شوند.

2. آماده‌سازی اجزاء تایر: در این مرحله، اجزاء مختلف تایر از جمله ترد، دیواره‌ها، نوارهای لاستیکی سرشانه و هامپ تهیه و آماده می‌شوند. این شامل تولید ترد، دیواره‌ها، لایه‌ها، بلت سیمی و بید است.

3. مونتاژ تایر: در این مرحله، اجزاء تایر مانند منجید تایر حاوی لایه‌ها، بید و دیواره‌ها آماده می‌شوند و سپس بلت سیمی و ترد به آن اضافه می‌شوند. در برخی موارد، لایه‌ها را روی هم می‌چینند و سپس به ماشین تایر سازی منتقل می‌شوند.

4. پخت یا ولکانیزاسیون: در این مرحله، تایر در پرس پخت قرار می‌گیرد و با استفاده از عوامل پخت که در زمان مخلوط‌کردن آمیزه‌های لاستیکی به آن اضافه شده‌اند، به شکل نهائی یا چنبره تبدیل می‌شود. این فرآیند باعث می‌شود تایر خواص مکانیکی و دینامیکی مورد نیاز را کسب کند.

فرِآیند کامل تولید تایر — فرآیند کامل تولید تایر

عرضه و تقاضا در بازارهای جهانی

با گذشت زمان و شروع فرآیند احیاء اقتصادی در بسیاری از کشورها، قاره آسیا به عنوان اولین قاره‌ای بود که از رکود اقتصادی خارج شد. کشورهایی همچون چین، هند و ژاپن در این فرآیند با نقش محوری که در تولید تایرها داشتند، نقش بسیار مهمی ایفا کردند.

این کشورها حدود 70 درصد از تایرهای تولیدی در قاره آسیا را تأمین کردند و این بازار به نسبت دیگر نقاط جهان پایداری داشت. توسعه صنعت خودروسازی نیز تأثیر مستقیمی بر تقاضای تایرها داشت. با افزایش توان خرید افراد و افزایش نسبت به گذشته درخواست خرید خودرو، تقاضای تایرها به شدت افزایش یافت.

خودروهای سواری، به عنوان یکی از ارکان اصلی صنعت خودروسازی، تقاضای بی‌سابقه‌ای در بازار به وجود آوردند که با این امر صنعت تایر سازی نیز مواجه شد. در آینده، با توجه به گسترش شهرنشینی و افزایش توان خرید افراد، نیاز به خودروهای سواری بیشتر خواهد شد. این افزایش تقاضا به تدریج باعث می‌شود که صنعت تایر سازی نیز رو به رشد باشد. به منظور پاسخ به چالش‌هایی که در این صنعت وجود دارد، شرکت‌های تایر سازی به دنبال فناوری‌های نوین هستند که تایرهایی با مقاومت بالاتر و همچنین سازگار با محیط زیست تولید کنند.

با ورود به دهه‌ی جدید، صنعت تایر سازی در دنیا با چالش‌های جدیدی روبه‌رو خواهد شد. از جمله مسائلی که به اهمیت زیادی پیوسته‌اند، نوسانات قیمت مواد اولیه است. موادی مانند لاستیک‌های طبیعی و مصنوعی، که از نفت تولید می‌شوند، بخش اساسی از تایرها را تشکیل می‌دهند. این نوسانات در قیمت مواد اولیه می‌توانند به طور مستمر به تولید کنندگان تایرها آسیب بزنند و بر هزینه تولید تأثیر بگذارند.

در عین حال، با گذشت زمان و توسعه فناوری‌ها، شرکت‌های تایر سازی در حال کشف راهکارهای نوینی برای افزایش کارایی و کاهش هزینه‌ها هستند. این شرکت‌ها به دنبال استفاده از مواد جایگزینی مانند لاستیک‌های بازیافتی و محیط‌زیستی هستند تا همچنان به تولید تایرهای با کیفیت بالا بپردازند و در عین حال به حفاظت از محیط زیست نیز اهمیت بدهند.

به نظر می‌رسد که در آینده، با افزایش فشارهای محیطی و نیاز به تولیدات پایدار، صنعت تایر سازی به سمت توسعه تایرهای‌ی با مقاومت بیشتر در برابر سایش و سایر خطرات جاده‌ای حرکت خواهد کرد. این تایرها نه‌تنها ایمنی سفرهای مسافران را تضمین می‌کنند، بلکه به حفظ محیط زیست نیز کمک خواهند کرد.

در نتیجه، صنعت تایرسازی به عنوان یکی از پایه‌های حمل و نقل و ایمنی در جوامع مدرن، با تلاش‌های مستمر برای نوآوری و بهره‌وری از فناوری‌های پیشرفته، می‌تواند به تدریج با چالش‌های پیش روی خود روبه‌رو شده و نیازهای متغیر بازار و محیط زیست را مدیریت کرده و در این راستا پیشرو باقی بماند.

بازیگران کلیدی صنعت

1. Michelin Group (فرانسه): میشلن یک تولید کننده پیشرو تایر است که به دلیل تولید لاستیک‌های باکیفیت برای اتومبیل‌ها، کامیون‌ها و سایر وسایل نقلیه شناخته شده است. آنها به دلیل نوآوری و تحقیقات خود در فناوری تایر به طور گسترده‌ای شناخته شده‌اند.

2. شرکت بریجستون (ژاپن): بریجستون یکی از بزرگ‌ترین و شناخته شده‌ترین تولیدکنندگان تایر در سطح جهان است که طیف وسیعی از لاستیک‌ها را برای وسایل نقلیه مختلف از جمله اتومبیل، کامیون و موتور سیکلت تولید می‌کند.

3. Continental AG (آلمان): کانتیننتال یک شرکت خودروسازی آلمانی است که تایرهایی برای خودروهای سواری، وسایل نقلیه تجاری و کاربردهای صنعتی تولید می‌کند. آنها یکی از بزرگ‌ترین تولید کنندگان لاستیک در جهان هستند.

4. شرکت تایر و لاستیک گودیر (ایالات متحده): گودیر یکی از نمادین‌ترین برندهای تایر در سطح جهان است که تایرهای‌ی برای اتومبیل، کامیون، هواپیما و تجهیزات صنعتی تولید می‌کند. حضور چشمگیری در بازار تایر خودرو دارند.

5. Pirelli & C. S.p.A. (ایتالیا): پیرلی یک تولید کننده تایر ایتالیایی است که به خاطر تایرهای با کارایی بالا و درجه یک خود شناخته شده است. آنها تایرهایی را برای اتومبیل‌ها، موتورسیکلت‌ها و مسابقات اتومبیلرانی تولید می‌کنند.

6. هنکوک تایر (کره جنوبی): تایر هانکوک یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان تایر در کره جنوبی است و در سطح بین المللی برای تولید لاستیک برای خودروهای سواری، کامیون‌ها و SUV ها شناخته شده است.

ریسک‌های خارجی صنعت

صنعت تولید تایر، به عنوان یک صنعت جهانی با زنجیره تأمین پیچیده، در برابر خطرات ژئوپلیتیکی مختلف آسیب پذیر است. در اینجا برخی از خطرات ژئوپلیتیکی کلیدی وجود دارد که می‌تواند بر تولید تایر در سراسر جهان تأثیر بگذارد:

تعرفه‌های تجاری و جنگ‌های تجاری:

تنش‌های تجاری بین اقتصادهای بزرگ، به ویژه اختلافات تعرفه‌ای و جنگ‌های تجاری، می‌تواند به طور قابل توجهی بر صنعت تایر تأثیر گذارد. تعرفه‌های مواد خام مانند لاستیک و فولاد می‌تواند هزینه‌های تولید را افزایش دهد، زنجیره تأمین را مختل کند و بر رقابت در بازار اثر گذارد.

اختلال در زنجیره تأمین:

رویدادهای ژئوپلیتیکی مانند بلایای طبیعی، درگیری‌های سیاسی و همه گیری‌های جهانی می‌توانند زنجیره تأمین تولیدکنندگان تایر را مختل کنند. این اختلالات می‌تواند منجر به کمبود مواد اولیه، قطعات و تاخیر در حمل و نقل شود که بر برنامه‌های تولید و افزایش هزینه‌ها تأثیر می‌گذارد.

بی ثباتی سیاسی در کشورهای تولیدکننده:

تولید تایر به شدت به کشورهایی وابسته است که از نظر منابع طبیعی مانند لاستیک غنی هستند. بی ثباتی سیاسی، مقررات دولتی و ناآرامی‌های اجتماعی در این کشورهای تولیدکننده می‌تواند منجر به وقفه در عرضه شود و بر بازار جهانی تایر تأثیر گذارد.

نوسانات ارز:

رویدادهای ژئوپلیتیکی مانند انتخابات سیاسی، بحران‌های اقتصادی یا سیاست‌های تجاری می‌توانند باعث نوسانات ارزش پول شوند. تولیدکنندگان تایر اغلب در چندین کشور فعالیت می‌کنند و با ارزهای مختلف معامله می‌کنند. تغییرات ناگهانی در نرخ ارز می‌تواند بر هزینه‌های تولید، استراتژی‌های قیمت گذاری و حاشیه سود تاثیر بگذارد.

تغییرات مقررات:

عوامل ژئوپلیتیکی، از جمله تغییر در مقررات دولتی و سیاست‌های تجاری، می‌توانند بر استانداردهای زیست محیطی، مقررات ایمنی و قوانین واردات / صادرات تأثیر بگذارند. انطباق با مقررات جدید ممکن است نیاز به سرمایه گذاری و اصلاحات قابل توجهی در فرآیندهای تولید داشته باشد که بر هزینه‌ها و کارایی عملیاتی تأثیر می‌گذارد.

ناآرامی‌های سیاسی و مسیرهای تجاری:

ناآرامی‌های سیاسی یا درگیری‌ها در مناطق حیاتی برای مسیرهای تجاری می‌تواند حمل و نقل مواد خام و محصولات نهایی را مختل کند. اختلال در مسیرهای دریایی یا بسته شدن مرزها می‌تواند منجر به تاخیر، افزایش هزینه‌های حمل و نقل و تنگناهای زنجیره تأمین شود.

برای کاهش این خطرات، شرکت‌های تولید لاستیک اغلب تأمین کنندگان خود را متنوع می‌کنند، روی فناوری‌های پیشرفته سرمایه‌گذاری می‌کنند، تحولات ژئوپلیتیکی را به دقت رصد می‌کنند و استراتژی‌های مدیریت زنجیره تأمین چابک را برای انطباق سریع با شرایط متغیر حفظ می‌کنند.

صنعت تایر سازی در ایران

صنعت تایر سازی در ایران با یک تاریخ قدمتی ۶۰ ساله برخوردار است. از آغاز فعالیت در سال ۱۳۳۷ تا به امروز، این صنعت از رشد و پیشرفت چشمگیری برخوردار بوده و اهمیت ویژه‌ای در اقتصاد کشور دارد.

در سال ۱۳۴۲، شرکت ایران تایر با همکاری شرکت GENERAL TIRE آمریکا تأسیس شد و فرآیند تولید تایرهای بایاس نخی آغاز گردید. به علاوه، شرکت‌هایی همچون لاستیک دنا با سرمایه‌گذاری شرکت BRIDGESTONE ژاپن و لاستیک پارس با همکاری شرکت PIRELLI ایتالیا، به تولید تایرهای متنوع از جمله کشاورزی، سنگین، نیمه سنگین و سواری پرداختند.

نقش اقتصادی:

صنعت تایرسازی حدود 7/0 تا 1% درصد ارزش افزوده کل صنعت کشور را تشکیل می‌دهد. این صنعت حدود 600 هزار شغل مستقیم و غیرمستقیم ایجاد کرده است و به عنوان یکی از صنایع پایه که نقش اساسی در حمل‌ونقل کشور دارد، اقتصاد ایران را تقویت کرده است.

کیفیت تولیدات:

تایرهای تولیدی در ایران از کیفیت و استاندارد بسیار خوبی برخوردار هستند و جزو تایرهای متوسط کیفیت در جهان محسوب می‌شوند. این موضوع نشان‌دهنده تلاش و تحلیل دقیق صنعت تایرسازی در ایران است که به کیفیت تولیدات خود توجه ویژه‌ای داشته‌اند.

خودکفایی در تولید:

در زمینه تایرهای رادیال سواری، ۸۵ درصد از نیاز کشور توسط تولیدات داخلی تأمین می‌شود. این درصد نشان‌دهنده خودکفایی در تولید تایرهای رادیال سواری در داخل کشور است و نیازی به واردات از خارج نیست. این امر نقش مهمی در تقویت اقتصاد ملی ایران ایفا می‌کند و وابستگی کمتر به خارج از کشور را نشان می‌دهد.

صنعت تایر سازی ایران با تاریخی بیش از نیم قرن و پتانسیل بالای در تولید لاستیک و تایر، نقش مهمی در اقتصاد کشور ایفا می‌کند. با توجه به تلاش‌های صنعتی و افزایش کیفیت تولیدات، این صنعت از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و به توسعه و پیشرفت اقتصادی کشور کمک چشمگیر می‌کند.

صنعت تایر تحت فشار قیمت گذاری دستوری

* صنعت تایر در ایران متشکل از 13 واحد تولیدی است. مجموع تولید کارخانجات عضو انجمن صنفی تایرسازان سالیانه حدود 300 هزار تن است، در حالی که نیاز کشور سالیانه بین 400 تا 450 هزار تن تخمین زده می‌شود. بنابراین کشور سالانه 120,000 تن واردات تایر دارد.

* طبق اظهارنظر رئیس انجمن صنفی تایر، 15,000 نفر به صورت مستقیم در این صنعت فعالیت می‌کنند. در تاریخ 16/07/1402 طبق مصوبه هیئت وزیران تعرفه واردات لاستیک تا پایان سال 1402 به 6% کاهش یافت. این صنعت با مشکلاتی زیادی مواجه است که یکی از آنها عدم تخصیص به موقع ارز به تایر سازان می‌باشد. از آنجایی که حدود 30% از مواد اولیه تولید تایر به صورت وارداتی تأمین می‌شود

* بنابراین تایرسازان نیاز به تأمین ارز جهت پرداخت به تأمین کنندگان هستند اهمیت این مورد را می‌توان در تولیدات مجتمع آرتاویل شاهد بود. این تایرساز به دلیل عدم تخصیص ارز کافی مجبور به کاهش تولیدات خود در سال 1401 و طبق پیش‌بینی شرکت در سال 1402 نیز شاهد کاهش تولید خواهیم بود.

* ناوگان حمل و نقل عمومی کشور به شدت به تایر وابسته است.

* در 4 ماهه ابتدایی 1402 شاهد کاهش حجم تولید تایرهای بایاس در کشور بودیم. به نظر می‌رسد با توجه به فناوری قدیمی این دسته از تایرها، تمایل شرکت‌ها برای تولید آنها کاهش یافته است.

* مشکل اصلی صنعت تایر در حال حاضر قیمت گذاری دستوری می‌باشد. قیمت تایر برای مصرف کننده ثابت است. اما قیمت مواد اولیه شرکت‌ها در زنجیره تأمین همواره دست‌خوش تغییر تحت تأثیر نوسانات نرخ ارز، نفت، ریسک‌های ژئوپولیتیک و…. می‌باشد. اکثر شرکت‌های تولیدی که بیش از 90 درصد سهم بازار تولید داخل را دارند بورسی هستند که نتیجه قیمت گذاری دستوری است. هم اکنون اختلاف قیمت محصول تولید شده با قیمت بازار 15 تا 60 درصد است و این اختلاف قیمت از جیب تولید کننده به سمت بازار می‌رود و اگر وضع به همین روال ادامه یابد فعالیت شرکت‌های تایر سازی با چالش روبه‌رو خواهد شد.

* قیمت گذاری دستوری که تاکنون روی تایر اعمال شده، باعث سرکوب قیمت‌ها، استعدادها و سرکوب توسعه شد؛ شرکت‌های تولیدی با قیمت گذاری دستوری سال گذشته صدها میلیارد تومان ضرر کردند؛ اگر تولیدکنندگان تقویت نشوند باید سالی 100 هزار تن تایر وارد کنیم که 450 میلیون دلار ارز نیاز دارد.

فصل دوم: یزد تایر

شرکت مجتمع صنایع لاستیک یزد در تاریخ 23/03/1346 تحت شماره 56556 در اداره ثبت شرکت‌های تهران با شناسه ملی 10101016508 به ثبت رسیده و در سال 1381 از سهامی خاص به سهامی عام تبدیل گردیده. در حال حاضر شرکت مجتمع صنایع لاستیک یزد جزء شرکت‌های فرعی مجتمع صنعتی آرتاویل تایر است و مرکز اصلی شرکت در تهران و کارخانه شرکت در شهرک صنعتی یزد واقع است.

موضوع فعالیت شرکت عبارت است از ایجاد کارخانه جهت تولید انواع لاستیک توئی، روئی، لاستیک، لاتکسی و ریکلیم، اشتغال به امور تجارت، فروش، پخش لاستیک و فرآورده‌های موضوع شرکت در داخل و خارج از کشور.

ظرفیت اسمی شرکت در حال حاضر تولید سالانه 46,000 تن انواع تایر رادیال و بایاس می‌باشد. این شرکت از منظر فروش ریالی در سال 1401 رتبه سوم را در بین رقبای بازار سرمایه‌ای خود داشته است. همچنین پیزد از منظر تولید مقداری رتبه سوم را در گروه تولیدکنندگان لاستیک در سال 1401 به خود اختصاص داده است.

مواد اولیه خریداری شده به نسبت سهم خود در بهای تمام شده به شرح ذیل می‌باشد. (سهم هر قلم بر اساس ارزش ریالی خرید می‌باشد) حدود 35% از مواد اولیه شرکت وارداتی می‌باشد و 65% دیگر از داخل کشور تأمین می‌شود.

مواد مستقیم مصرفی شامل کائوچو مصنوعی و طبیعی، نخ تایر، دوده، مواد شیمیایی و…. 77% از بهای تمام شده سال 1401 را تشکیل داده است. سربار تولید و حقوق دستمزد مستقیم به ترتیب 16% و 7% از سهم بهای تمام شده شرکت را دارا هستند.

نرخ فروش محصولات توسط انجمن صنفی صنعت لاستیک و با نظارت سازمان حمایت از مصرف کنندگان و تولیدکنندگان تعیین می‌گردد. موضوع قیمت گذاری دستوری باعث شده تا سرعت رشد بهای تمام شده نسبت به دریافت افزایش نرخ فروش شرکت بیشتر باشد. این امر منجر به کاهش حاشیه سود پیزد شده است.

رشد فروش شرکت عمدتاً ناشی از افزایش قیمت لاستیک بوده است و میزان رشد تولیدات افزایش چشمگیری نداشته است. هرچند شرکت در حال افزایش ظرفیت تولید خود می‌باشد.

محصولات اصلی شرکت تایرهای رادیال و بایاس می‌باشد نرخ فروش ماهانه محصولات در 3 سال اخیر آورده شده است:

تایرهای رادیال و بایاس به طور میانگین، ماهانه 3 % افزایش نرخ داشته‌اند.

افزایش مقدار تولید در سال 99 به واسطه بهره‌برداری از طرح توسعه تایرهای رادیال بوده همچنین در سال 1400 مقدار تولید شرکت به دلیل قطعی مکرر برق کاهش داشته است. در سال‌های اخیر فروش مقداری سیر صعودی داشته است.

شرکت‌های سرمایه‌پذیر به تفکیک درصد سهام‌داری پیزد در شکل زیر آورده شده:

رشد حاشیه سود شرکت‌ها در سال 1399 به علت خروج صنعت لاستیک از شمولیت قیمت گذاری دستوری بوده است. اما در سال 1400 مجدداً این صنعت با قیمت گذاری دستوری مواجه شده و شاهد کاهش حاشیه سودها در سال‌های اخیر هستیم.

پکرمان بزرگ‌ترین تولید کننده لاستیک در کشور می‌باشد. پس از آن پکویر در رتبه دوم، پیزد در رتبه سوم و پارتا، پتایر، پاسا به ترتیب در رتبه‌های چهارم تا ششم قرار می‌گیرند.

ترکیب بهای تمام شده شرکت‌های تولید کننده تایر سواری و سنگین تقریبا به یک شکل است اما پاسا به واسطه تولید محصولات متفاوت (لاستیک دوچرخه و موتور سیکلت) دارای سهم سربار بیشتری نسبت به سایر تولیدکنندگان این صنعت است.

پکرمان در رتبه نخست تولید، پیزد و پکویر به ترتیب در رتبه‌های دوم و سوم تولید لاستیک قرار دارند.

سهم بازار شرکت‌های تولیدکننده بورسی بر اساس میزان فروش ریالی در سال 1401 در شکل زیر آمده:

حدود 40% مواد اولیه شرکت‌های پکرمان، پیزد و پکویر از خارج کشور تأمین می‌شود. حدود 90% از مواد اولیه پاسا از داخل کشور تأمین می‌شود.

مفروضات تحلیل

20% افزایش نرخ گروه تایرهای رادیال در 6 ماهه دوم
دلار نیما: 390,000 ریال
نرخ کائوچو طبیعی مالزی: 1500 دلار / تن
نرخ کائوچو مصنوعی: 1400 دلار / تن
نرخ دوده: 1282 دلار / تن

تحلیل حساسیت

شرکت در سال 1402 در دو گروه تایرهای رادیال و تیوب افزایش نرخ دریافت کرده:

در تاریخ 18/05/1402، 20% افزایش نرخ در گروه تایرهای دوچرخه و موتورسیکلت و 10% در گروه تیوب دوچرخه و موتورسیکلت.

در تاریخ 22/07/1402، 20% افزایش نرخ در گروه تایرهای رادیال برای 6 ماهه دوم در مفروضات درنظر گرفته شده است.

کائوچو طبیعی، کائوچو مصنوعی و دوده، موادی هستند که بر بهای تمام شده شرکت تأثیر بسزایی دارند. کائوچو طبیعی به صورت وارداتی خریداری می‌شود از این رو نرخ دلار نیما بر نرخ خرید ریالی این ماده تأثیرگذار است. تحلیل حساسیت نرخ دلار نیما و کائوچو طبیعی در جدول رو به رو آورده شده است که نشان دهنده وابستگی هر دو متغییر بر EPS شرکت می‌باشد.

نرخ کائوچوی مصنوعی بر اساس میانگین نرخ پلی بوتادین منتشره در سایت صنایع پایین دستی محصولات پتروشیمی محاسبه می‌شود.

طرح توسعه:

طرح توسعه شرکت مربوط به افزایش ظرفیت محصولات رادیال از تعداد 9000 حلقه در روز به 12000 حلقه است. که تا پایان سال 1402 طبق برآورد شرکت انتظار بهره‌برداری از این طرح را داریم.

در انتها با EPS پیش بینی شده 2080 ریالی سهم درحال حاضر P/E 6.2 واحدی را نشان می‌دهد.

تحلیل اقتصادی

صنعت تایر به عنوان یکی از حوزه‌های حیاتی در صنعت خودرو و حمل و نقل، در دنیا با چالش‌ها و فرصت‌های فراوانی روبه‌رو است. در ایران، با توجه به محدودیت‌های صادراتی (به دلیل کمبود عرضه تایر)، عدم تخصیص ارز کافی و قیمت گذاری دستوری فعالان این صنعت را با چالش‌های گوناگونی مواجه ساخته است. تولید و مصرف تایر به‌طور مداوم در حال افزایش است و نقل و انتقالات در سراسر کشور نیاز به تایرهای با کیفیت و متنوع دارد.

در بازار جهانی، صنعت تایر با رقابت فراوان روبه‌رو است. شرکت‌های بزرگ از کشورهای مختلف در تولید این محصول حضور دارند و تحولات سریع در تکنولوژی تایرها، ایمنی، و کارایی آنها را به‌روز نگه می‌دارد. رقابت بین‌المللی و فشارهای بازار باعث ارتقاء مداوم کیفیت و عملکرد تایرها شده و شرکت‌ها را وادار به نوآوری و توسعه مستمر می‌کند.

همچنین، مسائل محیط زیستی نیز در صنعت تایر به چشم می‌خورد. نگرش به تولید تایرهای سازگار با محیط زیست و کاهش اثرات منفی این صنعت بر محیط زیست از اهمیت بالایی برخوردار است. این نگرش به سمت استفاده از مواد بازیافت‌پذیر، کاهش مصرف انرژی در فرآیند تولید، و بهره‌گیری از تکنولوژی‌های محیط‌زیستی توجه زیادی دارد.

با در نظر گرفتن مازاد تقاضای تایر در ایران و همچنین وجود ظرفیت مناسب جهت پوشش بخش عمده‌ای از تقاضای کشور، صنعت تایر در ایران به عنوان یک فرصت مناسب برای رشد و توسعه مطرح می‌شود. خروج از محدودیت‌های قیمت‌گذاری دستوری نه تنها به تایرسازان این امکان را می‌دهد که به عنوان عوامل اصلی در بازار بهره‌وری نقش بپذیرند، بلکه با ارائه محصولاتی با کیفیت و قابل رقابت، قدرت رقابتی خود را تقویت و سهم بازار خود را بهبود بخشند.