فهرست مطالب
مقدمه‌ای بر فومو
بسیاری از ما در جریان زندگی خود با لحظاتی مواجه شده ایم که از بیم از دست دادن فرصت‌ها یا احساس عقب افتادن نسبت به دیگران، خریدهایی (معاملاتی) انجام داده‌ایم که در نهایت به ضررهای بزرگی منجر شده‌اند. این امر اغلب تحت تأثیر نظرات دیگران رخ می‌دهد، که ما را وادار به خرید یا فروش در زمان های نامناسب می‌کند که منجر به تغییر نرخ موفقیت (Win rate) می‌شوند. این نشانه‌ای از دچار شدن به فومو (FOMO) یا ترس از دست دادن است.
- بیشتر بخوانید: آموزش سرمایه گذاری در بورس
تجارب بسیار نشان داده‌اند که فومو میتواند باعث بروز واکنش‌های شدیداً احساسی در افراد شود و آنها را به سوی سرمایه‌گذاری‌های کم بازده و پر ریسک سوق دهد. گاهی اوقات، زیان‌های ناشی از این نوع سرمایه‌گذاری‌ها به حدی است که فرد را به انجام اقداماتی برای جبران وادار می‌کند؛ اما متأسفانه، اغلب این اقدامات به نتیجه دلخواه نمی‌انجامند و شروعی بر یک چرخه معیوب از تصمیمات نادرست مالی هستند.
پرداختن به این موضوع و فهم عمیق‌تری از فومو برای اتخاذ تصمیمات سرمایه گذاری صحیح حیاتی است. به همین منظور، در این مقاله قصد داریم تا با بررسی دقیق‌تر این سندرم و شناسایی نشانه‌های آن، درکی شفاف از پیامدهای آن و راه‌های مدیریت و کنترل ارائه دهد. برای آشنایی بیشتر با این مفهوم و یادگیری نحوه مقابله با آن، با ما همراه باشید.
فومو چیست؟ (FOMO)
فومو که کوتاه شده‌ی عبارت “ترس از دست دادن” (Fear Of Missing Out) است، یک تجربه رایج نه تنها برای سرمایه‌گذاران مبتدی بلکه برای حرفه‌ای‌ها و کسانی که سال‌ها تجربه دارند نیز است. این مفهوم جالب نشان می‌دهد که چگونه حتی افراد با تجربه نیز ممکن است تحت تأثیر هیجانات و ترس‌های لحظه‌ای قرار بگیرند.
وقتی در دام این حس می‌افتیم، قضاوت و تمرکز لازم برای تصمیمگیریهای منطقی و به جا را از دست می‌دهیم. این ترس ما را به سمت خرید یا فروش دارایی‌ها به این بهانه که “مبادا از سودی که دیگران به دست می‌آورند باز بمانیم“، سوق می‌دهد. وقتی که این نگرانی با پیام‌هایی از قبیل “پروژه جدید در سهام الف، ورود بازیگر جدید به سهام ب” در شبکههای اجتماعی تقویت می‌شود، احتمال تأثیرپذیری از این حس بیشتر هم می‌شود.
این پدیده نشان‌دهنده اهمیت بالای آگاهی و خودکنترلی در تصمیمگیریهای مالی است، و اینکه چرا توسعه مهارت‌های تحلیلی و حفظ خونسردی در مقابله با فشارهای ناشی از اطلاعات و جوّ حاکم بر بازار امری حیاتی است.
نتایج درگیر شدن با فومو چیست؟
افراد معمولاً زمانی در دام احساس فومو گرفتار می‌شوند که شروع به مقایسه خود با سایر سرمایه گذاران یا معامله گران می‌کنند، به خصوص وقتی آنها را در وضعیتی بهتر از خودشان می‌بینند. این حالت، جایی که انتظارات و آرزوهای ما برای کسب سود از حد معقول فراتر می‌روند و صبر و تحمل نسبت به برآورد ریسک‌ها کم‌رنگ می‌شود، بروز می‌کند.
به عنوان نمونه، تصور کنید قیمت یک سهم ناگهان و بدون دلیل معتبر یا بر اساس یک دلیل ضعیف و نا کارآمد، به شکل قابل توجهی افزایش می‌یابد. حتی اگر درک کنیم که سرمایه گذاری در چنین دارایی ای اقدامی عاقلانه نیست، طمع برای به دست آوردن سودهای کلان و ترس از بازماندن از رقبا ما را به این سمت سوق می‌دهد.
این تمایل، حتی زمانی که آگاهیم قیمت فعلی ممکن است نقطه اوج باشد و ممکن است به خرید در قیمت بالا و فروش در قیمت پایین منجر شود، همچنان پابرجا است. این امید به افزایش بیشتر قیمت و تمایل به همراهی با جمع (بروز رفتارهای توده‌ای یا گله‌ای)، ما را به سمت انجام چنین سرمایه‌گذاری‌هایی می‌کشاند و در نهایت، ضررهای سنگینی به دوشمان می‌گذارد.
مثال قابل توجهی از تأثیر فومو را می‌توان در رشد بازار بورس تهران در سال ۱۳۹۹ مشاهده کرد. در این دوره، ارزش سهام به شکل قابل‌ملاحظه‌ای افزایش یافت، عمدتاً به دلیل هجوم گسترده مردم به بازار با انگیزه‌ی “همه دارند از این بازار سود می‌برند”. این نگرش عمومی به یکباره باعث شد تا افزایش قیمت‌ها به اوج برسد. با این حال، نتیجه ی نهایی این تحولات، کاهش شدید ارزش بازار سهام و ورود آن به دوران رکود بود. این واقعه نمایانگر این است که چگونه فومو میتواند به صورت گسترده بر تصمیمات سرمایه گذاری تأثیر بگذارد و منجر به پیامدهای نامطلوب در بازارهای مالی شود.
علت اصلی گرفتار شدن به فومو اغلب به احساساتی نظیر طمع، ترس، هیجان، حسادت، بی‌صبری، و اضطراب مرتبط است. بدون کنترل این احساسات، امکان دارد مسیرهای تجاری و برنامه ریزی‌های از پیش تعیین شده را نادیده بگیریم و به نتایج زیان آور دست یابیم.
فومو صرفاً به دنیای مالی و سرمایه گذاری محدود نمی‌شود؛ بلکه در عرصه تبلیغات نیز کاربرد فراوانی دارد. این روش برای متقاعد ساختن مشتریان به خرید محصولات استفاده می‌شود؛ مانند اعلام اینکه تنها یک محصول در انبار باقی مانده که به مشتریان انگیزه می‌دهد تا برای جلوگیری از دست دادن فرصت، خریدی عجولانه انجام دهند.
نشانه‌های فومو کدام‌اند؟
در بخش پیشین، اشاره کردیم که گاهی فومو به طور ناخودآگاه بر تصمیمات ما تأثیر می‌گذارد. این بخش به بررسی نشانه‌هایی می‌پردازد که ممکن است نشان دهنده ابتلا به این سندرم باشند. اگر پس از خواندن این نشانه‌ها، خود را در برخی یا تمامی آنها می‌بینید، احتمال دارد که شما نیز تحت تأثیر فومو قرار داشته باشید.
1- همیشه بله گفتن: توانایی گفتن “نه” به معاملات نامناسب میتواند نشانه‌ای از غلبه بر فومو باشد. این نشان می‌دهد که شما آگاهانه تصمیم می‌گیرید و نگران از دست دادن فرصت‌ها نیستید.
2- احساس از دست دادن: این حس میتواند از معاملات گرفته تا موقعیت‌های اجتماعی را شامل شود و نشان دهنده نگرانی برای بازماندن از دیگران باشد.
3- رضایت کم از زندگی: اغلب ناشی از مقایسه خود با دیگران در شبکه های اجتماعی است، که میتواند به افزایش اضطراب و نارضایتی منجر شود.
4- فعالیت زیاد در شبکههای اجتماعی: صرف وقت زیاد در شبکههای اجتماعی اغلب به احساس ناکافی بودن و اضطراب می‌‌انجامد.
سبک زندگی سریع: این سبک زندگی نشان دهنده تمایل به تغییر مداوم فعالیت‌ها بدون کسب مهارت یا دستاورد خاصی است.
6- سندرم درخشیدن: تمایل به دنبال کردن ترندها و نگرانی برای بازماندن میتواند به تصمیمات نادرست منجر شود.
درک این نشانه‌ها میتواند گام اول برای مقابله با فومو و تصمیم‌گیری آگاهانه‌تر در زندگی مالی و شخصی باشد. در بخش بعدی، راهکارهایی برای مدیریت این حالت ارائه خواهد شد.
مقابله با فومو
مقابله با فومو نیازمند آگاهی بیشتر، اهمیت دادن به نظم و مدیریت ریسک است. شایان ذکر است که ترس در سرمایه گذاری امری طبیعی است و کاملاً از بین نمی‌رود، زیرا بیشتر افراد با پولی که به سختی به دست آورده‌اند سرمایه گذاری می‌کنند و نگران از دست دادن آن هستند. با این حال، این نوع ترس با فومو که ترس از بازماندن از دیگران است، متفاوت است.
برای مقابله با فومو و کاهش اضطراب می‌توانید راهکارهای زیر را دنبال کنید:
1- باور داشته باشید که فرصت‌های دیگری نیز وجود خواهد داشت: به یاد داشته باشید که بازار همیشه فرصت‌های جدیدی ارائه می‌دهد. پس نیازی به عجله برای گرفتن تصمیمات تحت تأثیر فومو نیست.
2- درک کنید که همه در شرایط یکسانی هستند: در بازارهای مالی، همه معامله گران با شرایط مشابه رو به رو هستند. این درک میتواند به شما کمک کند تا با آرامش بیشتری تصمیم بگیرید.
3- پیروی از یک برنامه معاملاتی مشخص: داشتن یک برنامه معاملاتی و پایبندی به آن میتواند از تصمیمگیریهای احساسی جلوگیری کند و شما را در مسیر درست نگه دارد.
4- اجتناب از ورود احساسات به معاملات: کلید موفقیت در معاملات، خودداری از دخیل کردن احساسات است. بر اساس برنامه‌تان معامله کنید، نه بر اساس احساسات لحظه‌ای.
5- استفاده از سرمایه‌ای که ریسک از دست دادنش را دارید: هیچ گاه تمام سرمایه خود را در یک معامله قرار ندهید. همیشه مقداری از سرمایه را به گونه‌ای اختصاص دهید که در صورت ضرر، توانایی جبران آن را داشته باشید.
6- از تجربیات خود درس بگیرید: تجربیات گذشته می‌توانند بهترین معلمان باشند. از شکست‌ها و موفقیت‌های گذشته خود برای بهبود تصمیمگیریهای آینده استفاده کنید.
به یاد داشته باشید، مدیریت فومو بخشی از فرایند یادگیری و رشد در مسیر سرمایه گذاری است. با پیروی از این رویکردها، شما می‌توانید به یک معامله گر و سرمایه گذار عاقل‌تر و آگاه‌تر تبدیل شوید.
سخن آخر
در این مقاله، ما به بررسی یکی از احساسات بسیار رایج در عرصه معاملات و به طور خاص در معاملات سهام پرداختیم: فومو یا ترس از دست دادن فرصت‌ها و عقب ماندن از دیگران. این احساس که بیشتر اوقات میتواند آرامش ما را برهم زند، نه تنها در بازارهای مالی؛ بلکه در تمام جنبه‌های زندگی روزمره بشر دیده می‌شود. در دنیای امروز، با گسترش شبکههای اجتماعی، فومو بیش از پیش تقویت شده و به چالشی بزرگ در زندگی مدرن تبدیل شده است.
در طول این مقاله، ما تلاش کردیم تا راهکارهایی را برای مقابله با فومو ارائه دهیم. اگر این راهکارها را به کار بگیرید، می‌توانید در مقابله با این احساس ناخوشایند به موفقیت دست یابید. این راهکارها شامل کنترل فعالیت در شبکههای اجتماعی، اعتماد به نفس و تصمیم‌گیری بر اساس عقل و منطق به جای پیروی کورکورانه از ترندها، خودداری از مقایسه خود با دیگران و این باور که فرصت‌های خوب دوباره خواهند آمد، است.
