سرمایه گذاران از دیر باز تا کنون تحت تأثیر خطاهای شاختی بوده اند که در تصمیمات خرید و فروش آن ها تأثیرات با اهمیتی می گذاشته است. سوگیری سرمایه گذاری یکی از مسائلی است که بسیاری از ما با آن روبرو هستیم، گاهی به طور آگاهانه و گاهی نیز بدون آگاهی کامل تحت تأثیر آن قرار می گیریم. سوگیری، این تمایل ناخودآگاه و ذهنی که ما را به سمت تصمیمات و قضاوت هایی می کشاند که ممکن است با واقعیت حاضر مطابقت نداشته باشد. در این مقاله، قصد داریم به بررسی عمیق تری از مفهوم سوگیری سرمایه گذاری بپردازیم و روش هایی را برای شناسایی و کاهش اثرات آن در تصمیم‌گیری های روزمره‌مان مورد بررسی قرار دهیم.
فهرست مطالب
سوگیری سرمایه گذاری چیست؟
سوگیری (Bias) یک پدیده روانشناختی است که به تمایلات و گرایش های ناخودآگاه اشاره دارد که در فرآیند تصمیم گیری و قضاوت ما تأثیرگذار هستند. این تمایلات ممکن است از تجربیات گذشته، باورها، احساسات، و تأثیرات فرهنگی و اجتماعی ناشی شوند. به عبارت دیگر، سوگیری نشان دهنده تمایل ما به جلب توجه و تأیید دیدگاه ها و باورهای قبلیمان است و ممکن است با تصمیمات و قضاوت های ما تناسبی نداشته باشد. این پدیده می تواند در زمینه‌های مختلفی از زندگی ما، از جمله تصمیمات شخصی، اجتماعی، حرفه‌ای و به خصوص سرمایه گذاری تأثیرگذار باشد و در نهایت موجب شود که تصمیماتمان کمتر از حد منطقی و منصفانه باشند.
انواع سوگیری سرمایه گذاری شایع در بین سرمایه گذاران
سوگیری سرمایه گذاری تایید (Confirmation Bias)
یکی از انواع سوگیری های شناختی است که در آن ما به دنبال تأیید و تصدیق دیدگاه ها، باورها و اطلاعاتی هستیم که قبلاً باور کرده ایم یا به آن‌ها علاقه‌مند بوده‌ایم، و از نادیده گرفتن یا رد شدن اطلاعات و مدارکی که با دیدگاه ها یا باورهای ما مغایرت دارند، خودداری می کنیم. در سرمایه‌گذاری و معاملات، سوگیری تایید می تواند تأثیرات قابل توجهی داشته باشد. به عنوان مثال:
تصمیم به خرید یا فروش: وقتی که یک سرمایه گذار به دنبال انجام یک معامله است، ممکن است به دنبال اطلاعاتی باشد که دیدگاه خود را تأیید کند. به عنوان مثال، اگر یک سرمایه‌گذار معتقد باشد که یک شرکت خاص قادر به رشد بیشتری است، احتمالاً به دنبال اطلاعات و شواهدی خواهد بود که این باور را تأیید کند و به تصمیم خرید آن سهم برسد. در عین حال، ممکن است به دنبال نادیده گرفتن اطلاعات یا شواهدی باشد که این دیدگاه را زیر سؤال ببرد.
تحلیل داده‌ها: وقتی که یک سرمایه‌گذار داده‌ها را بررسی می‌کند، ممکن است تمایل داشته باشد که به دنبال داده‌هایی باشد که دیدگاه یا پیش‌بینی‌های او را تأیید کند و داده‌هایی که ممکن است با این دیدگاه مغایرت داشته باشند را نادیده بگیرد.
سوگیری سرمایه گذاری واپس‌نگری (Retrospection Bias)
پدیده‌ای است که در آن افراد پس از وقوع یک رویداد، ممکن است متمایل به این باشند که بیش از حد فراز و نشیب های مرتبط با آن رویداد را به یاد بیاورند و بیش از حد قضاوت های درستی در مورد چگونگی وقوع آن ارائه دهند. به عبارت دیگر، افراد به خود می‌گویند “من می‌دانستم که این اتفاق می‌افتد” یا “بله، این قطعاً پیش بینی پذیر بود”.
در زمینه سرمایه‌گذاری و معاملات، سوگیری واپس نگری می‌تواند تأثیرات مخربی داشته باشد. به عنوان مثال، یک سرمایه‌گذار پس از وقوع یک حرکت ناگهانی در بازار ممکن است ادعا کند که او قبلاً این حرکت را پیش بینی کرده بود، حتی اگر این ادعا درست نباشد. این باور اشتباه ممکن است منجر به افزایش اعتماد به نفس بیش از حد و افزایش ریسک پذیری در معاملات آتی شود، که به تبع آن ممکن است زیان مالی بیشتری به دنبال داشته باشد.
بنابراین، درک و مدیریت سوگیری واپس نگری در تصمیم‌گیری های سرمایه‌گذاری بسیار اهمیت دارد. افراد باید از این پدیده آگاه باشند و تلاش کنند تا از تأثیر آن بر تصمیماتشان جلوگیری کنند، به عنوان مثال با بازنگری موثر در تاریخچه معاملاتی خود و بهره گیری از روش‌های تصمیم‌گیری منطقی و شناخته شده.
سوگیری سرمایه گذاری تأخر (Recency Bias)
یکی دیگر از انواع سوگیری های شناختی است که در آن افراد به وقایع و اطلاعات اخیرتر، به جای آنچه در گذشته رخ داده، بیشتر توجه می کنند. به عبارت دیگر، این پدیده نشان دهنده تمایل ما به اعطای وزن بیشتر به اطلاعات و رویدادهایی است که اخیراً رخ داده اند در حالی که اطلاعات و رویدادهای گذشته را کمتر به یاد می آوریم یا اهمیت کمتری به آن ها می دهیم.
در زمینه سرمایه گذاری و معاملات، سوگیری تأخر می‌تواند تأثیرات مخربی داشته باشد. به عنوان مثال، یک سرمایه گذار ممکن است به تصمیمات خود بر اساس قیمت‌ها و تغییرات اخیر در بازار بپردازد، به جای آن که به تاریخچه ی عملکرد سابقه ی سهم یا سایر فاکتور های اساسی توجه کند. این ممکن است منجر به انجام تصمیمات نادرست یا غیرمنطقی شود و در نتیجه به خسارت مالی منجر شود.
برای مدیریت سرمایه گذاری تأخر، مهم است که سرمایه‌گذاران به دقت اطلاعات را بررسی کرده و تصمیم‌گیری را بر اساس تحلیل جامع و توازن دار انجام دهند. اهمیت اطلاعات اخیر را باید با دید بر جزئیات و شرایط کلی موازنه کرد تا از تأثیر مخرب سوگیری تأخر جلوگیری شود و تصمیمات به نحو صحیح تری انتخاب شود.
سوگیری سرمایه گذاری زیان گریزی (Loss Aversion Bias)
یکی از انواع رایج در تصمیم‌گیری‌های مالی است که اغلب به عنوان یک الگوی رفتاری شناخته می شود. این سوگیری به میزان بیشتری وزن به احساس از دست دادن پول نسبت به لذت کسب آن می دهد.
به عبارت دیگر، افراد بیشتر از اینکه به دست آوردن سود فکر کنند، به جلوگیری از زیان فکر می کنند. به عنوان مثال، تحقیقات نشان می‌دهد که برای اکثر افراد، لذت کسب یک دلار جدید کمتر از اندازه دردی است که از دست دادن یک دلار به آن‌ها وارد می کند. به عبارت دیگر، ترجیح می دهند خطر را از دست دهند تا فرصتی برای کسب سود داشته باشند.
در زمینه سرمایه‌گذاری، سوگیری زیان گریزی می تواند منجر به انتخاب های نامتعادل و تصمیمات نادرست شود. به عنوان مثال، یک سرمایه‌گذار ممکن است در مواجهه با افزایش قیمت یک سهم، تمایل داشته باشد زودتر از بازار خارج شود تا از احتمال دیدن زیان بیشتر جلوگیری کند، حتی اگر انتظاراتش در مورد افزایش بیشتر قیمت سهم ممکن بوده باشد.
برای مدیریت زیان گریزی، مهم است که سرمایه‌گذاران آگاهی کامل از ریسک ها و انتظاراتشان داشته باشند و تصمیمات خود را بر اساس ارزش و عملکرد واقعی سرمایه‌گذاری‌ها بگیرند، به جای احساسات ناشی از ترس از زیان.
سوگیری سرمایه گذاری مغالطه روایی Narrative Fallacy Bias
یکی از پیش فرض‌های شناختی است که در فرایند تصمیم‌گیری موثر است. در این سوگیری، افراد تمایل دارند داستان هایی که برای توضیح یک رویداد یا مجموعه از رویدادها ایجاد می‌کنند را به عنوان یک توصیف منطقی و واقعی از واقعیت در نظر بگیرند، حتی اگر این داستان ها بر پایه‌ی اطلاعات کافی و صحیح نباشند.
این مورد می‌تواند تصمیم‌گیری های مالی را تحت تأثیر قرار دهد. به عنوان مثال، یک سرمایه‌گذار ممکن است به داستانی که درباره عملکرد یک شرکت یا صنعت تعریف می‌کند، پایبند شود و تصمیمات خود را بر اساس آن بگیرد، بدون آنکه به داده های کمکی موجود یا جنبه های دیگری از واقعیت توجه کند.
برای جلوگیری از سوگیری مغالطه روایی، مهم است که سرمایه‌گذاران به دقت اطلاعات را بررسی کرده و تصمیمات خود را بر اساس تحلیل منطقی و مستند انجام دهند، به جای اعتماد به داستان‌ها یا نقل و قول‌های بی پایه. همچنین، توجه به نوعیت و معتبر بودن منابع اطلاعاتی که برای تصمیم گیری استفاده می شود، بسیار اهمیت دارد.
سوگیری سرمایه گذاری – وضعیت موجود Status Quo Bias
یکی دیگر از انواع سوگیری های شناختی است که در فرایند تصمیم‌گیری تأثیرگذار است. در این سوگیری سرمایه گذاری، افراد به وضعیت فعلی یک شرایط یا تنظیمات معمولاً پایدار و معمولاً مطلوب ترجیح می دهند و تمایل دارند تا در تصمیم‌گیری هایشان وفادار به این وضعیت باقی بمانند.
این سوگیری سرمایه گذاری می تواند در تصمیم گیری های مالی و سرمایه‌گذاری نیز تأثیرگذار باشد. به عنوان مثال، یک سرمایه‌گذار ممکن است در مواجهه با گزینه های جدید سرمایه گذاری، تمایل داشته باشد تا به سرمایه گذاری در دارایی هایی که اکنون در دست دارد، وفادار بماند، حتی اگر گزینه های دیگر بهترین عملکرد را ارائه دهند.
برای جلوگیری از سوگیری وضعیت موجود، مهم است که سرمایه گذاران تصمیمات خود را بر اساس ارزش و عملکرد واقعی دارایی ها و نه تنها وضعیت فعلی آن‌ها انجام دهند. همچنین، بررسی مجدد وضعیت موجود و تجزیه و تحلیل موازنه شده از گزینه‌های موجود در بازار می تواند به سرمایه گذاران کمک کند تا تصمیمات بهتری بگیرند و از وضعیت موجود جلوگیری کنند.
سوگیری سرمایه گذاری نقطه کور Blind Spot Bias
یکی از انواع سوگیری های شناختی است که در فرایند تصمیم گیری موثر است. در این حالت، افراد تمایل دارند به این باور برسند که خودشان درگیر سوگیری ها و تحت تأثیر آن‌ها نیستند، در حالی که واقعیت این است که همه افراد تا حدودی تحت تأثیر قرار می‌گیرند.
این سوگیری می تواند در تصمیم‌گیری های مالی و سرمایه‌گذاری نیز تأثیرگذار باشد. به عنوان مثال، یک سرمایه‌گذار ممکن است به این باور برسد که او توانایی ارزیابی صحیح وضعیت بازار و پیش‌بینی نوسانات را دارد، در حالی که در واقعیت، او نیز ممکن است به سوگیری هایی مانند سوگیری سرمایه گذاری وضعیت موجود یا سوگیری تأکید بر اطلاعات شخصی دچار باشد.
برای مدیریت سوگیری سرمایه گذاری نقطه کور، مهم است که سرمایه‌گذاران به خودآگاهی خود افزوده و توانایی خود را در تشخیص و شناسایی سوگیری‌های شناختی افزایش دهند. همچنین، مشارکت در گفتگوهای موثر با دیگران و مشورت با متخصصان مالی می‌تواند به سرمایه‌گذاران کمک کند تا از تصمیمات بهتری برخوردار شوند.
نحوه مقابله با سوگیری سرمایه گذاری
برای غلبه بر سوگیری‌ها در فرایند تصمیم گیری، می توانید از راهکارهای زیر استفاده کنید:
- آگاهی از وجود سوگیری سرمایه گذاری: اولین قدم برای مقابله با سوگیری ها، آگاهی از وجود آن‌ها است. شناختن و درک انواع متداول می‌تواند کمک کننده باشد تا در فرآیند تصمیم‌گیری، بهترین تصمیمات را اتخاذ کنید.
- پرسش‌های کلیدی: پرسش هایی مانند “آیا این تصمیم مبتنی بر اطلاعات موجود است یا فقط بر احساسات؟” یا “آیا تمامی جنبه‌های مسئله در نظر گرفته شده است؟” می تواند به شما کمک کند تا از تصمیمات موفق تری برخوردار شوید.
- بررسی مجدد وضعیت موجود: اغلب، وضعیت موجود می‌تواند موجب بی توجهی به گزینه‌های جدید و بهتر شود. بنابراین، مهم است که منظماً وضعیت موجود را بازبینی کرده و با گزینه های جدید مقایسه کنید.
- مشورت با دیگران: مشاوره با افراد دیگر و متخصصان می تواند نقطه نظرهای جدیدی را معرفی کرده و به شما کمک کند تا از دید شخصی خود فاصله بگیرید و تصمیمات بهتری بگیرید.
- استفاده از اطلاعات معتبر: استفاده از اطلاعات معتبر و مستند برای اتخاذ تصمیمات می تواند کمک کننده باشد تا از تصمیمات بر اساس سوگیری ها جلوگیری شود و به جای آن، تصمیماتی مبتنی بر داده های موثق اتخاذ شود.
- تمرین خودآگاهی: تمرین خود آگاهی و ارزیابی مداوم بر روی تصمیمات گذشته می تواند به شما کمک کند تا سوگیری سرمایه گذاری شناختی خود را شناسایی کنید و راهکارهای مناسب برای غلبه بر آن ها را پیدا کنید.
سخن آخر
در این مقاله، به بررسی انواع سوگیری سرمایه گذاری پرداختیم که در فرایند تصمیم‌گیری و سرمایه گذاری تأثیرگذار هستند. از جمله این ها می توان به سوگیری وضعیت موجود، نقطه کور و زیان گریزی اشاره کرد. با شناسایی این سوگیری ها و اتخاذ راهکارهای مناسب برای مدیریت آن ها، می توانیم در فرآیند تصمیم‌گیری های خود به تصمیمات بهتری دست پیدا کنیم و به دستیابی به اهداف مالی خود نزدیک تر شویم.
