روش های مختلفی برای تأمین مالی شرکت های در حال فعالیت و شرکت های در شرف تأسیس وجود دارد که محبوب ترین آن ها عرضه اولیه سهام و پذیره نویسی سهام می باشد. اگرچه شباهت‌هایی بین این دو روش وجود دارد اما تفاوت های موجود در بین آن ها باعث تغییر دیدگاه سرمایه گذاران به شرکت در تأمین مالی خواهد شد. در این مقاله قصد داریم تا ضمن معرفی این دو مفهوم به افتراقات بین آن ها بپردازیم.
فهرست مطالب
عرضه اولیه چیست؟
عرضه اولیه (Initial Public Offering) یا (IPO) فرایندی است که طی آن یک شرکت برای اولین بار سهام خود را به عموم عرضه می‌کند. شرکت‌های زیادی در بازار بورس تهران مشغول به فعالیت هستند که روزی برای اولین بار سهام خود را جهت معامله وارد بازار بورس کرده و عرضه اولیه شده‌اند. در واقع، هنگامی که یک شرکت برای اولین بار سهام خود را در بورس یا فرابورس به عموم عرضه کند، عرضه اولیه سهام صورت گرفته است.
در عرضه اولیه، تنها بخشی از سهام شرکت برای اولین بار به عموم عرضه می‌شود که معمولاً بین 5 تا 10 درصد از کل سهام شرکت است. حداکثر سهام قابل عرضه به افراد در آگهی عرضه اولیه ذکر شده و تعداد سهام تعلق گرفته به هر فرد بستگی به استقبال افراد از عرضه اولیه شرکت دارد. شرکت‌هایی که شرایط بهتری طبق دستورالعمل سازمان بورس دارند، معمولاً در بورس و دیگر شرکت‌ها در فرابورس پذیرفته می‌شوند.
شرکت‌ها با عرضه اولیه سهام خود می‌توانند سرمایه‌ای که از سرمایه‌گذاران جذب می‌کنند، بدون نیاز به بازپرداخت، برای تأمین مالی پروژه‌ها و توسعه فعالیت‌های خود استفاده کنند. این سرمایه‌گذاری‌ها تحت حمایت قانون بوده و شرکت‌ها ملزم به ارائه شفاف صورت‌های مالی خود می‌شوند. علاوه بر این، ورود به بازار بورس موجب افزایش اعتبار شرکت و جلب توجه مشتریان بیشتر می‌شود.
پذیره‌نویسی چیست؟
پذیره‌نویسی (Underwriting) فرایندی است که طی آن سرمایه‌گذاران برای خرید اوراق بهادار جدید منتشر شده توسط شرکت‌ها یا دولت‌ها اقدام می‌کنند. پذیره‌نویسی تعهدی است که شخص خریدار برای پرداخت قیمت و هزینه سهام متقبل می‌شود. به عبارت دیگر، پذیره‌نویسی تعهد تأمین قسمتی از سرمایه شرکت قبل از ثبت و شروع به کار قانونی آن است. افراد با پذیره‌نویسی، مبلغ مشخص شده برای سهام را پرداخت کرده و در نتیجه، حق دریافت سهام را پس از ثبت تعهد و تشکیل شرکت خواهند داشت.
پذیره‌نویسی به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود: پذیره‌نویسی عمومی و پذیره‌نویسی خصوصی.
پذیره‌نویسی عمومی
پذیره‌نویسی عمومی فرایندی است که طی آن اوراق بهادار به عموم مردم عرضه می‌شود. در این نوع پذیره‌نویسی، اوراق بهادار به طور گسترده تبلیغ می‌شوند و سرمایه‌گذاران عمومی می‌توانند در آن شرکت کنند. این فرایند شامل مراحل مختلفی از جمله آماده‌سازی مدارک، قیمت‌گذاری، تبلیغات و فروش اوراق بهادار است. پذیره‌نویسی عمومی به شرکت‌ها امکان می‌دهد تا سرمایه زیادی را از تعداد زیادی سرمایه‌گذار جمع‌آوری کنند. اما این فرایند نیازمند رعایت قوانین و مقررات بسیاری است و هزینه‌های بالایی نیز دارد.
پذیره‌نویسی خصوصی
پذیره‌نویسی خصوصی نوعی پذیره‌نویسی است که در آن اوراق بهادار تنها به گروهی خاص از سرمایه‌گذاران عرضه می‌شود. این گروه می‌تواند شامل سرمایه‌گذاران نهادی، سرمایه‌گذاران با ارزش خالص بالا، یا گروه‌های خاصی از سرمایه‌گذاران باشد. پذیره‌نویسی خصوصی معمولاً سریع‌تر و کم‌هزینه‌تر از پذیره‌نویسی عمومی است زیرا نیاز به تبلیغات گسترده و رعایت تعداد زیادی از مقررات ندارد. این نوع پذیره‌نویسی برای شرکت‌هایی که به دنبال جمع‌آوری سریع سرمایه هستند یا نمی‌خواهند اطلاعات مالی و عملیاتی خود را به صورت عمومی افشا کنند، مناسب است.
تفاوت عرضه اولیه و پذیره‌نویسی
با کمی دقت متوجه می‌شوید که عرضه اولیه و پذیره‌نویسی فرآیندهای متفاوتی هستند. برخی از تفاوت‌های کلیدی بین این دو روش عبارتند از:
قیمت سهام: در پذیره‌نویسی سهام، قیمت سهام شرکت‌ها معمولاً قیمت اسمی 100 تومان پیشنهاد می‌شود. اما در عرضه اولیه سهام، برای قیمت سهام هر شرکت بازه قیمتی متفاوتی در نظر گرفته می‌شود (چرا که هر شرکتی دارای ارزش ذاتی مختص به خود است).
زمان ثبت سفارش: در پذیره‌نویسی، سرمایه‌گذار برای ثبت سفارش 30 روز زمان دارد که به نسبت زمان طولانی محسوب می‌شود. پس از زمان پذیره‌نویسی، نماد تا طی کردن مراحل ثبت اداری خود از دسترس خارج می‌شود و ممکن است چند ماه زمان نیاز باشد تا سهم پس از پذیره‌نویسی در بازار عرضه شود. اما عرضه اولیه زمان ثبت سفارش کوتاه‌تری دارد و معمولاً بلافاصله در اولین روز معاملاتی بعد از اختصاص سهام به متقاضیان، سهام شرکت قابل معامله می‌شود.
مرحله انجام: پذیره‌نویسی معمولاً قبل از تاسیس شرکت و برای تأمین سرمایه اولیه انجام می‌شود. اما عرضه اولیه بعد از تاسیس و شروع فعالیت شرکت و در زمان سودده بودن بنگاه اقتصادی صورت می‌گیرد.
ریسک سرمایه‌گذاری: شرکت در عرضه اولیه به دلیل پذیرش شرکت در بازار بورس یا فرابورس، ریسک کمتری برای سرمایه‌گذار دارد. در حالی که پذیره‌نویسی به دلیل تازه تاسیس بودن شرکت‌ها ریسک بالاتری دارد.
روش عرضه: در عرضه اولیه هر تعداد افراد می‌توانند شرکت کنند و سهام موجود برای عرضه بین افراد تقسیم می‌شود. اما در پذیره‌نویسی اگر سفارشات به میزان تمام اوراق عرضه شده برسد، زمان پذیره‌نویسی به پایان می‌رسد.
مزایای عرضه اولیه
سودآوری کوتاه‌مدت: اغلب عرضه‌های اولیه سودآوری خوبی در کوتاه‌مدت دارند.
شفافیت اطلاعات: شرکت‌ها ملزم به ارائه شفاف صورت‌های مالی خود می‌شوند.
افزایش اعتبار شرکت: ورود به بازار بورس موجب افزایش اعتبار شرکت و جلب توجه مشتریان بیشتر می‌شود.
معایب عرضه اولیه
رقابت بالا: به دلیل استقبال زیاد، رقابت برای خرید سهام عرضه اولیه‌شده بسیار بالا است.
ریسک سفته‌بازی: در برخی مواقع، سهام شرکت‌ها به دلیل سفته‌بازی دچار نوسانات شدید قیمتی می‌شوند.
مزایای پذیره‌نویسی
جذب سرمایه قبل از تاسیس شرکت: پذیره‌نویسی به شرکت‌ها امکان می‌دهد تا سرمایه اولیه خود را قبل از شروع به کار جذب کنند.
کاهش ریسک سفته‌بازی: پذیره‌نویسی، از سفته‌بازی در ابتدای زمان عرضه سهام جلوگیری می‌کند.
معایب پذیره‌نویسی
زمان طولانی برای ثبت و تأیید: روند تأیید و پذیرش پذیره‌نویسی ممکن است زمان‌بر باشد. به طور مثال ممکن است فرایند تأسیس و بهره برداری از شرکت چند سالی به طول بیانجامد.
ریسک بالاتر: به دلیل تازه تاسیس بودن شرکت‌ها، ریسک سرمایه‌گذاری در پذیره‌نویسی بالاتر است.
سود عرضه اولیه بیشتر است یا پذیره‌نویسی؟
هرچند هر دو روش می‌توانند سودآوری خوبی داشته باشند، اما انتخاب بین آن‌ها بستگی به شرایط و اهداف سرمایه‌گذار دارد. عرضه اولیه به دلیل شناخته‌تر بودن شرکت‌ها و شفافیت بیشتر اطلاعات، معمولاً ریسک کمتری دارد و برای سرمایه‌گذاران تازه‌وارد مناسب‌تر است. از سوی دیگر، پذیره‌نویسی ممکن است سود بیشتری داشته باشد اما با ریسک بالاتری همراه است.
سخن آخر
عرضه اولیه و پذیره‌نویسی هر دو از روش‌های مهم جذب سرمایه در بازار سرمایه هستند. هرچند که تفاوت‌هایی بین این دو وجود دارد، هر یک مزایا و معایب خاص خود را دارند و باید با دقت مورد بررسی قرار گیرند. سرمایه‌گذاران باید با توجه به شرایط بازار و اهداف سرمایه‌گذاری خود، یکی از این روش‌ها را انتخاب کنند تا بتوانند بهترین نتیجه را از سرمایه‌گذاری خود بگیرند.
